جروه توانبخش استاد حیدری-کم شنوایی۱-ترم اول شنوایی همدان

کم شنوایی1

مروری بر عملکرد دستگاه شنوایی :

دستگاه شنوایی به طورکلی به دوبخش تقسیم می شود:

الف) بخش انتقالی :

-  گوش خارجی
-  گوش میانی
-  گوش داخلی

ب ) بخش ادراکی :         

-   گوش داخلی (بخش حلزونی )
-   عصب صوتی  

واحداندازه گیری شدت صوت دسی بل ( db) نام دارد. که درفرکانس های مختلف موردارزیابی قرارمی گیرد .

تفاوت کم شنوایی و ناشنوایی :

شنوایی نرمال (Normal Hearing): آستانه شنوایی تا 15db طبیعی تلقی می شود.

کم شنوایی (Hearing Loss) یا آسیب شنوایی مشکل در عملکرد یک یا هر دو گوش است . کم شنوا به فردی اطلاق می گردد که مقدارباقیمانده شنوائی او برای فراگیری زبان ازطریق شنوائی ، استمرار تکلم طبیعی وفراگیری مطالب ازراه گوش کافی نباشد. لذا برای یادگیری ،نیاز به روش های خاص و برنامه ریزی ویژه داشته باشد. ممکن است از واژه هایی چون ناشنوا یا سخت شنوا نیز استفاده شود.

ناشنوا کسی است که به سبب فقدان یا نقص شنوایی نتواند ازطریق گفتاربا دیگرافراد جامعه ارتباط برقرارکند. کسی که شنوائی او برای گذراندن زندگی عادی ازطریق حس شنوائی موثرنباشد. ناشنوا به فردی اطلاق می گردد که به سبب کمبود یا فقدان شنوائی قادربه فراگیری زبان محیط ازطریق شنوائی نباشد. ازنظرنظام آموزشی ناشنوا کسی است که نتواند از برنامه و کلاسهای  درسی عادی بهره گیرد و نیازبه تعلیم با روش خاص داشته باشد. یک شخص ناشنوا ازنظرکنشی فردی را گوییم که آسیب شنوایی اش چنان شدید است که رشد زبان گفتاریش عقب مانده یا حذف شده است .

 با این تعریف حتی کودکانی که دارای باقیمانده شنوایی متوسط باشند درصورتی که نتوانند ازآن به درستی بهره بگیرند وارتباط معنایی بین اصوات دریافتی برقرارنمایند ناشنوا نامیده می شوند.

هنگام کم شنوایی چه اتفاقی در گوش ما رخ می دهد :

اجزای سلولی گوش داخلی که ایجاد کننده حس شنوایی و وسیله ارتباطی ما با محیط اطراف می باشند ، نسبت به عوامل خطرزای زیادی آسیب پذیرند. بیشتر انواع کم شنوایی های مادرزادی و نیز کم شنوایی های اکتسابی ، ناشی از تخریب سلول های مویی و یا  نورون های مربوط به آنها می باشد.

دلیل غیرقابل برگشت بودن صدمه به سلول های مویی در پستانداران ، عدم جایگزینی آنها  به شیوه تقسیم  و یا تمایز دیگر سلول های اپی تلیالی گوش داخلی است .  بررسی ها نشان می دهد  که شیوع  کم شنوایی های ارثی ( 1 نفر از هر 1000 تولد) و نیز شیوع کم شنوایی های اکتسابی بالاست .

یکی از چالش های بزرگ در درمان اختلالات گوش داخلی این است که برای کم شنوایی های ناشی از تخریب سلولهای مویی حلزون یا مراکز عصبی بالاتر درمانی قطعی وجود ندارد وتنها با استفاده از اقدامات توانبخشی امکان جبران تقریبی این اختلالات میسر می شود، زیرا بروز کم شنوایی در پستانداران به نحوی است که امکان جایگزین شدن سلول های مویی از دست رفته از طریق تقسیم سلولی یا باز تولید سلولهای مویی در گوش داخلی وجود ندارد .

آیا استفاده از سلولهای بنیادی میتواند راه گشا باشد ؟

هدف کلیدی در درمان کم شنوایی های حسی عصبی ارائه روشهای مناسبی برای جایگزین کردن سلولهای مویی از دست رفته است.

 کشف این نکته که در گوش داخلی امکان تبدیل شدن سلولهای بنیادی به سلولهای مویی وجود دارد و نیز سلولهای جنینی نیز می توانند به سلولهای مویی تبدیل شوند، امید درمان کم شنوایی ها با بهره گیری از دانش سلولهای بنیادی را پر رنگ تر می نماید.

پژوهشگران کشورمان با کمک سلول های بنیادی به راه امیدبخشی برای درمان ناشنوایی رسیده اند.

اما باید گفت که تا کنون در هیچ جای جهان  پرو‍‍ژه سلولهای بنیادی بر روی انسان تجربه نشده است.

به طور تئوریک می توان گفت این امکان وجود دارد که همه انواع سلولهای گوش داخلی را از سلولهای بنیادی باز تولید نمود. پیش بینی می شود که در آینده درمانهای مبنی برسلولهای بنیادی در درمان آسیب های گوش داخلی و درمان کم شنوایی ها بسیار کاربردی باشد. به این ترتیب گام بزرگی در بهبود پرجمعیت ترین معلولیت جهانی برداشته می شود.

علل ناشنوایی :

بطورکلی به سه دسته تقسیم می شوند :

1-   ناشنوایی اکتسابی ( نیمی ازناشنوایی ها را تشکیل می دهند.) :

الف) عفونت مادران باردار مانند : سرخجه ، ویروس سیتومگال یا عفونت توکسوپلاسموز.

ب ) عفونت درکودکان مانند : مننژیت ، سرخک ، اریون ، یا عفونت های شدید گوش میانی (اوتیت) .

ج) داروها : مصرف برخی داروها دردوران بارداری یا دراطفال باعث کم شنوایی می شوند مانند برخی از آنتی بیوتیک ها ، سالیسیلات ها ، کلروسین ، نئومایسین و جنتامایسین .

د ) دلایل دیگری مانند ضربه، پیرگوشی، قرارگرفتن درمعرض اصوات با فرکانس بالا(db130به بالا= آستانه درد)

2-  ناشنوایی ارثی (ژنتیکی) :

برخی ازموارد ناشنوایی ارثی  پس ازتولد بوجود می آیند و موارد معدودی با رشد کودک شدیدترمیشود (ناشنوایی پیشرونده) . برای تشخیص موارد ارثی لازم است افراد خانواده مورد بررسی قرارگیرند . (البته در برخی موارد ارثی ممکن است سابقه ناشنوایی درخانواده موجود نباشد.)

3- علل ناشناخته :

حدود 25درصد ازناشنوایی ها دارای علل ناشناخته هستند و تعیین علت دقیق امکان پذیرنمی باشد.

شخص بر حسب انطباق با کم شنوایی کجاست؟

   فاز 1 -  قبل از کم شنوایی :

 وقتی در مواردی بزرگسالان در خانواده شان سابقه ی کم شنوایی دارند .

فاز 2 -   شروع کم شنوایی :
  زمان بین شروع کم شنوایی و تشخیص است .اغلب شروع کم شنوایی نا شناخته طی می شود.اگر از فرد پرسیده شود که کم شنوایی اش از چه زمانی شروع شده ،ممکن است نداند.
فاز 3 -   تشخیص :
    زمانی است که کم شنوایی توسط متخصصان تشخیص داده می شود . در این زمان فرد ممکن است از متخصص شنوایی بخواهد که هرچه زودترراه حلی را برایش ارائه دهد وحتی درمان کامل را هم بخواهد پس ازتشخیص خیلی از افراد دچار اضطراب می شوند. در طی فرایند تشخیص نوع و میزان کم شنوایی افراد تعییین می شود .توان بخشی شنیداری برحل یا کوچک کردن مشکلات ارتباطی که در فاز3 تشخیص داده شده است ،تمرکز دارد.
فاز 4 -   سازگاری :
 دراین فازشخص با کم شنوایی شروع به عادت می کند.احتمالا فرد همه خدمات توان بخشی را دریافت کرده است.مثل مشاوره ، اموزش اعتماد به نفس ، سمعک واموزش استراتژی ارتباطی .

رابطه وزوز گوش با کم شنوایی :

وزوز اغلب همراه با کم شنوایی بزرگسالان است ، گرچه افراد با شنوایی نرمال هم ممکن است آنرا تجربه کنند. وزوز صدایی است که در گوش یا سر بدون وجود منبع صدای خارجی درک می شود . و با میزان کم شنوایی در ارتباط است ، هر چه میزان کم شنوایی بیشتر باشد ، فرد از وزوز بیشتری رنج میبرد ، ولی با سن رابطه ای ندارد .

تقسیم بندی افراد کم شنوا بر حسب سن ابتلا به کم شنوائی :

اگرکم شنوائی پیش از3سالگی ایجاد شده باشد آنرا کم شنوائی پیش اززبان آمـوزی میگویند.

بیشتر افراد دچار این نوع کم شنوائی هستند. والدین کودکان کم شنوا بیشترین تاثیر رادرارتباطات اجتماعی آنان دارا هستند .والدین ممکن است شنوا یا ناشنوا باشند :- والدینی که خود ناشنوا باشند ، معمولا" خیلی هشیارتراند و زودتر ناشنوایی کودکشان را تشخیص می دهند و کودکان آنان غالبا" خیلی زود مثل زبان مادری شان از زبان اشاره استفاده می کنند و از همان کودکی حرکات دستی دارند .

 - اما در 90% موارد ، والدین خود شنوا هستند . این دسته از والدین ، پیش از تشخیص ناشنوایی فرزند خود غالبا" ماهها با خود تقلا می کنند و پس از تشخیص قطعی دچار ضربات روحی شدیدی می شوند . این گروه بیشتر با کودکان خود حالت معلم مانند دارند ، از کودکشان انتظار زیادی داشته ، انعطاف پذیریشان کمتراست و به دلیل احساس ناتوانی دربرقراری ار تباط با کودکشان معمولا" ارتباط مناسبی با وی ندارند .

اگر کم شنوائی پس از3سالگی ایجاد شده باشد آنرا کم شنوائی پس از زبان آموزی می گویند .

این گروه افرادی هستند که پس از 3 سالگی ، ناشنوا می شوند و عده آنان خیلی کمتر از گروه قبلی است . خیلی وقتها این کودکان هیچگاه تشخیص داده نمی شوند و به عنوان کودکان تنبل یا کند به شمار می روند .
- این کودکان بر اساس زبان شنیداری که پیش از کم شنوایی کسب کرده اند ، عمل می کنند بنابراین هر چه کم شنوائی دیرتر ایجاد شود ، رشد زبان و گفتارشان بهتر است .اما بتدریج این افراد اشکالات تلفظی پیدا کرده ، کیفیت صدایشان بدتر می شود ، از این رو حتما" باید گفتار درمانی شوند
- قبول کم شنوایی اولین قدم در کسب هویت واقعی این افراد است اما چون به راحتی تشخیــص داده نمی شونـد ، گاهـی خـودشان هم این موضوع را قبول نمی کنند و سعی در پوشاندن آن دارند .

اثرات کم شنوایی در کودکان :

رشد زبانی،زبان نوشتاری، رشد گفتاری،رشد درکی و هوشی ،پیشرفتهای تحصیلی، رشد روانی اجتماعی،اشکالات رفتاری و شخصیتی

سیستمهای ارتباطی افراد کم شنوا :

در کل دو روش وجود دارد :

1. روش شفاهی :

 که تاکید بر باقیمانده شنوائی و لب خوانی و گفتار دارد.  

 2. روش ارتباط کلی :

که تاکید بر استفاده از هر چیزی دارد که فرد فکر می کند می تواند برای برقراری ارتباط مفید باشد یعنی روش شفاهی همراه با استفاده از علائم و اشارات .اگر در کودکی تاکید بر ر وش شفاهی باشد ، بعدها مهارتهای کلامی بهتری پیدا می کنند .اگر در کودکی تاکید بر ر وش دستی و اشارات باشد ، بعدها در مهارتهای درکی ماهرتر خواهند بود .

نکته مهم اینست که میزان تجربه و موقعیت های موجود برای کودک جهت برقراری ارتباط مهمتر از نوع سیستم ارتباطی آنان است .     

طبقه بندی انواع کم شنوایی (سازمان بهداشت جهانی 1980):

خفیف:

 آستانه شنوایی db25-15

آسیب دیدگی شنوایی ملایم:

 آستانه شنوایی db 40-26، درک صدای آهسته (نجوا) برای این افراد مشکل است .

آسیب دیدگی شنوایی متوسط :

 آستانه شنوایی db 55-41 .

آسیب دیدگی شنوایی متوسط شدید :

 آستانه شنوایی db 69-56، برای این افراد و گروه قبل سمعک توصیه میشود .

آسیب دیدگی شنوایی شدید :

 آستانه شنوایی db ٩0  -٧٠، برای این افراد سمعک ضروری است .

آسیب دیدگی شنوایی عمیق :

آستانه شنوایی db 120-91، کاشت حلزون ممکن است به این افراد کمک کند .

آسیب دیدگی شنوایی کامل : آستانه شنوایی بیش از db 120.   

درمان و توانبخشی :
پس از ارزیابی شنوایی ، متخصص شنوایی شناسی ، درباره وضعیت شنوایی کودک با والدین صحبت خواهد کرد . برخی اختلالات شنوایی ، مانند اوتیت گوش میانی و گوش خارجی به وسیله دارو قابل درمان است ، اما برخی دیگر از اختلالات شنوایی ، مانند کاهش شنوایی حسی – عصبی قابل درمان دارویی نیست و فرد باید در پروسه توانبخشی قرار گیرد .

توانبخشی عبارت است از مجموعه خدمات پزشکی ، اجتماعی ، روانی ، حرفه ای و آموزشی که به منظور باز توانی فرد اجرا می شود تا کارایی فرد به بالاترین حد ممکن برسد و بتواند به طور مستقل در جامعه زندگی کند .

با پیشرفتهای به عمل آمده در زمینه فن آوری ، در سالهای اخیر ، فراهم آوردن اطلاعات گفتاری به وسیله سمعک ، حتی برای کودکانی که مبتلا به شدیدترین میزان نقص شنوایی باشند نیز ممکن گردیده است . سمعکها مؤثرترین راهکار و بهترین تدبیر درمانی برای اغلب افراد مبتلا به کم شنوایی می باشند . خصوصیات الکترواکوستیکی سمعک ، باید با خصوصیات باقی مانده شنوایی فرد مبتلا به کم شنوایی ، تطبیق داده شده و سمعک برای گوش آن فرد تنظیم شود . لذا فرد مبتلا به کم شنوایی نمی تواند هر سمعکی را استفاده نماید ، بلکه برای تجویز و تنظیم سمعک باید به متخصص ادیولوژیست مراجعه کند .